« بازگشت به فهرست مقالات
تحلیل ارتعاشی و کنترل بارگذاری میدانی بر روی پل ورسک

پل وِرِسک از بزرگترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است که در ارتفاعات روستای ورسک در شهرستان سوادکوه در استان مازندران قرار دارد. این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می‌آید در سال ۱۳۱۵ بازگشایی شد. پل ورسک که راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌كند در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه‌ی ۶۶ متری و با وسایل ابتدایی ساخته شد. پل ورسک در شمار مهمترین آثار فنی مهندسی راه‌آهن شمال ایران محسوب می‌شود که در مهرماه ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۳۴ ثبت آثار ملی شده است. ورسک از جمله پل‌های استراتژیک ایران است که توسط مهندسان آلمانی و اتریشی با تضمین ۷۰ ساله احداث شد.

با توجه به شرایط منطقه‌ای و ترافیک بالای عبوری از این پل، حفظ، مراقبت و ارتقای ایمنی این سازه بعد از بیش از 80 سال از زمان تاسیس آن بسیار با اهمیت می‌باشد. به همین منظور؛ دانشکده‌ی مهندسی راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت متصدی انجام تحقیقات جامعی بر روی  شاخص‌های مختلف این پل گردیده است. به این منظور یک گروه 25 نفره از متخصصان در زمینه‌های مختلف به سرپرستی دکتر عطایی و با همکاری دکتر کمال الدین فرزانه، مهندس مصطفی کریمی، مهندس محمد خادم ثامنی و جمعی از مهندسین و کارشناسان دیگر به محل اعزام و مطالعات و آزمایش‌های کاملی را بر روی پل انجام دادند.

طول راه‌آهن شمال 382 كيلومتر بعلاوه 21 كيلومتر خط انشعابي بندر اميرآباد و همچنين مجموعاً 91 كيلومترخطوط فرعي شامل 5/43 كيلومتر تجاري و 5/47 كيلومترخط مانوري مي‌باشد. راه‌آهن شمال قريب به 1500 دستگاه پل و آبرو بطول تقريبي6850 متر به عنوان بزرگترین شاخه انتقالی راه آهن شمال محسوب می‌گردد. نام ورسک از قریه ورسک گرفته شده است که در مجاورت محل ساخت پل قرار داشته و در آن زمان در حدود ۲۰ خانوار در آن ساکن بوده‌اند. پس از چند سال از احداث پل ساکنان این روستا به ورسک امروزی که آن زمان به عباس‌آباد معروف بود، آمدند و امروز این روستا به نام ورسک عباس‌آباد معروف شده است.
در زمان حکومت رضاشاه و در اول اردیبهشت سال ۱۳۱۲ یورگن ساکسیلد به عنوان مدیرعامل شرکت دانمارکی کامپساکس (Kampsax) قرارداد نظارت بر احداث راه‌آهن شمال ـ جنوب ايران را همراه با شرکت ایتالیایی (پیزاگالی) به عنوان مجری طرح امضا كرد. یورگن ساکسیلد در این قرارداد تعهد داد تا احداث ۹۰۰ کیلومتر خط راه‌آهن را در مدت شش ماه به پایان برساند و برای ساخت هر متر راه‌آهن، معادل پنج دلار طلا (حدود ۱,۵ گرم طلای خالص) دريافت كند. او برای تعیین مناسب‌ترین مسیر عبور راه‌آهن از میان رشته کوه‌های البرز، بهترین مهندسان اروپا را به ایران فراخواند. هنگامی که آنها نقشه هوایی رشته کوه‌های البرز را تهیه کردند، ساکسیلد دریافت که در منطقه ورسک مشکلی وجود دارد. راه‌آهن باید از روستای عباس‌آباد (که بعد‌ها به ورسک تغییر نام داد) عبور می‌کرد. ترن پس از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز 600 متر صعود، از کوهستان عبور و به سمت تونل گدوک حرکت می‌کرد. اما از آنجا که صعود چنین شیب تندی برای ترن میسر نبود، مهندسان کامپساکس، مسیر را به صورت سه پله روی دامنه کوه طراحی کردند. مسیری که امروز به سه خط طلا معروف است. اما مشکل به همین جا ختم نمی‌شد. وجود دره ورسک، مهندسان کامپساکس را مجبور کرد تا پلی با دهانه بزرگ را روی آن در نظر بگیرند. ساکسیلد برای این چالش یکی از بهترین مهندسان پل‌ساز سوئیسی را در تیم خود داشت. هانس ناتر که در سوابق درخشان خود احداث پل و ایستگاه راه‌آهن برن سوئیس را داشت؛ ماموریت یافت تا پلی را با مصالح ساختمانی، در ارتفاع 110 متری از کف دره ورسک با دهانه 60 متر طراحی کند. هانس ناتر کار محاسبات پل ورسک را به پایان برد و نقشه آن را تهیه کرد. در این اثنا مهندسان کامپساکس که به چشم خود طغیان رود ورسک را دیده بودند تصمیم گرفتند با احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک، ترن را از طغیان محافظت کنند و سپس با چرخش در مسیر و صعود به میزان صد متر، ترن روی پل راه‌آهن ورسک قرار گیرد.
پس از پایان کار هانس ناتر، نوبت به آغاز عملیات احداث آن بود. برای ساخت پل ابتدا دو ستون مرتفع و سپس یک داربست بتونی احداث شد. ساخت پل از اواسط آبان 1313 آغاز و بالاخره در پنجم اردیبهشت 1315 به طور رسمی افتتاح شد. هزینه احداث پل ورسک دو میلیون و 600 هزار ریال اعلام شد. پل راه‌آهن ورسک از دیدگاه مهندسان کامپساکس یک شاهکار مهندسی بود. ساکسیلد که کتاب خاطرات خود را در سال 1350 با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» چاپ کرد، برای طرح جلد کتابش از نمای پل ورسک استفاده کرد.
ادامه مطلب ...